Προτάσεις Γρήγορη Κωνσταντελλου για συζήτηση και συμπεριληψη στην τελική απόφαση του συνεδρίου της ΚΕΔΕ
Αλεξανδρούπολη
5 – 7 Νοεμβρίιοιυ 2025

Σχεδόν στα μισά της τρέχουσας δημοτικής περιόδου και της θητείας μας ως διοίκηση της ΚΕΔΕ, είναι ώρα να κάνουμε έναν ειλικρινή απολογισμό. Να δούμε που στοχεύσαμε, τι πετύχαμε, τι δεν κάναμε και –κυρίως– που βαδίζει η ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Η πραγματικότητα είναι αμείλικτη: οι Δήμοι λειτουργούν στα όρια της βιωσιμότητας. Οι λειτουργικές δαπάνες έχουν αυξηθεί πάνω από 1,5 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2019, εξαιτίας της έκρηξης του ενεργειακού κόστους, της ακρίβειας και της αύξησης του μισθολογικού κόστους. Αντίθετα, η πρόσθετη χρηματοδότηση προς τους Δήμους την ίδια περίοδο δεν ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο. Το ισοζύγιο είναι αρνητικό και διαρκώς επιδεινούμενο.

Όλα αυτά συνθέτουν μια εικόνα που δεν επιτρέπει κανέναν εφησυχασμό. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται όχι ως ισότιμος θεσμός, αλλά ως διοικητικός μηχανισμός εκτέλεσης κυβερνητικών αποφάσεων.

Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός, η εξαγγελθείσα μεταφορά των Πολεοδομιών στο Κτηματολόγιο, οι συνεχείς παρεμβάσεις στο εκλογικό σύστημα αλλά και οψίμως σε θεσμοθετημένους από ετών πόρους της Αυτοδιοίκησης, το κλείσιμο πολλών δεκάδων υποκαταστημάτων των ΕΛΤΑ, αποκαλύπτουν ένα συγκεντρωτικό μοντέλο εξουσίας που δεν εμπιστεύεται τη δημοκρατία των τοπικών κοινωνιών.

Σ’ αυτό το τοπίο, η ΚΕΔΕ δεν μπορεί να είναι απλός διαμεσολαβητής. Είναι το ανώτατο θεσμικό όργανο των Δήμων και οφείλει να υπερασπίζεται με πυγμή την αυτοτέλεια, τους πόρους και το κύρος της Αυτοδιοίκησης.

Η μέχρι σήμερα πορεία δεν μας ικανοποιεί. Η φωνή μας ακούγεται, αλλά δεν εισακούεται. Οι αποφάσεις μας δεν μετατρέπονται σε πολιτική πράξη. Η δυναμική διεκδίκηση έχει αντικατασταθεί από θεσμική αδράνεια και η ενότητα των Δημάρχων υπονομεύεται από κομματικές εξαρτήσεις.

Η Αυτοδιοίκηση βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι των τελευταίων δεκαετιών. Είτε θα παραμείνει θεατής των εξελίξεων, αποδεχόμενη την υποβάθμισή της, είτε θα ξαναγίνει θεσμός-πρωταγωνιστής, με ενιαία φωνή και διεκδικητική παρουσία απέναντι σε κάθε εξουσία.

Προτεραιότητες

1. Άμεση και ουσιαστική Οικονομική αυτοτέλεια των Δήμων με ρεαλισμό και διαφάνεια.
   • Με την πλήρη εφαρμογή του Ν. 3852/2010 για την απόδοση των θεσμοθετημένων πόρων.
   • Την καθιέρωση μηχανισμού αυτόματης αναπροσαρμογής των ΚΑΠ με βάση πληθυσμιακά, γεωγραφικά, κοινωνικά και άλλα κριτήρια.
   • Την άμεση επιστροφή των παρακρατηθέντων πόρων.
   • Τη δημιουργία ειδικού αναπτυξιακού ταμείου για μικρούς, νησιωτικούς και ορεινούς Δήμους.
2. Θεσμική θωράκιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ισότιμη θεσμική συμμετοχή της στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία.
   • Την άμεση εμπλοκή της ΚΕΔΕ στη διαμόρφωση του νέου Κώδικα Αυτοδιοίκησης, με πλήρη συμμόρφωση στα άρθρα 101 και 102 του Συντάγματος που κατοχυρώνουν το τεκμήριο αρμοδιότητας υπέρ των Δήμων.
   • Τη θεσμοθέτηση της μεταφοράς αρμοδιοτήτων μαζί με τους απαιτούμενους πόρους.
   • Ο έλεγχος των πράξεων των ΟΤΑ να αφορά αποκλειστικά τη νομιμότητα και όχι τη σκοπιμότητα και να ασκείται από την Δικαιοσύνη και όχι από κυβερνητικούς παράγοντες.
3. Ενίσχυση της διαφάνεια, της στελέχωσης των δήμων και της επιχειρησιακής τους επάρκειας.
   • Με προσλήψεις μόνιμου προσωπικού όλων των ειδικοτήτων, με έμφαση σε καθαριότητα, πράσινο, τεχνική υπηρεσία και δημοτική αστυνομία.
   • Με την περαιτέρω ψηφιοποίηση όλων των υπηρεσιών, καθολική χρήση ψηφιακής υπογραφής και ενίσχυση των Δήμων με τεχνολογικά εργαλεία.
4. Πολεοδομικός σχεδιασμός και τοπική χωροταξία είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των Δήμων.
   • Οι Πολεοδομίες αποτελούν δημοτική υπηρεσία και η αφαίρεσή τους είναι απολύτως αντισυνταγματική και λειτουργούν ως εργαλείο για την προστασία της φυσιογνωμίας των πόλεων. Οι πόλεις μας δεν μπορεί να παραδοθούν στις ορέξεις των κατασκευαστικών συμφερόντων.
5. Ενεργειακή και περιβαλλοντική πολιτική.
   • Θεωρούμε αυτονόητο πως η όποια ενεργειακή αξιοποίηση των αποβλήτων δεν θα υπονομεύσει την ενίσχυση της ανακύκλωσης και ότι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση της θα γίνει με την ισότιμη συμμετοχή των ΟΤΑ.
   • Ζητούμε την άμεση κατάργηση του τέλους ταφής, την επαρκή χρηματοδότηση της ανακύκλωσης και της πρόληψης αποβλήτων
   • Ζητούμε να δοθούν κίνητρα για ενεργειακή αυτονομία μέσω φωτοβολταϊκών πάρκων, ενεργειακών κοινοτήτων και έξυπνων δικτύων.

Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική όσον αφορά την ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων, την υλοποίηση των δεσμεύσεων και την ικανοποίηση των παραδοσιακών αιτημάτων και θέσεων των Δήμων.

Σήμερα:

• Ο Ν. 3852/2010 εξακολουθεί να μην εφαρμόζεται και οι παρακρατηθέντες πόροι παραμένουν οφειλόμενοι. Σε βάθος δεκαετίας το ποσό αγγίζει τα 30 δις. ευρώ
• Τα άρθρα 44 του Ν. 5071/23 και 31 του Ν. 5047/23 παραμένουν σε ισχύ με τους αντίστοιχους «κόφτες» να στραγγαλίζουν τα οικονομικά των δήμων
• Το τεράστιο ενεργειακό κόστος των Δήμων και των ΔΕΥΑ δεν έχει καλυφθεί.
• Οι τρεις έκτακτες δόσεις ΚΑΠ για το 2025 δεν έχουν αποδοθεί.
• Η αύξηση των ΚΑΠ για το 2026 (2,7 → 2,8 δισ. €) υπολείπεται σημαντικά του πραγματικού χρηματοδοτικού κενού.
• Οι εξαγγελίες για επιπλέον 100 εκατ. το 2025 και 80 εκατ. το 2026 καλύπτουν μόνο ένα μικρό μέρος των αναγκών· λείπουν τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ για να αποκατασταθεί η οικονομική ισορροπία των Δήμων.
• Η πολυαναμενόμενη απόδοση του 60% των εσόδων από την εκμετάλλευση των αιγιαλών παραμένει νομοθετική υπόσχεση χωρίς πρακτικό αντίκρισμα.
• Οι προσπάθεια του Υπουργείου Περιβάλλοντος για την επιβολή ενός περιβαλλοντοκτόνου ΝΟΚ συνεχίζονται, όπως και η αφαίρεση της αρμοδιότητας λειτουργίας των Πολεοδομιών στους Δήμους
• Το Τέλος Ταφής εξακολουθεί και πιέζει αφόρητα τους δημοτικούς προυπολογισμούς
• Καμία ένδειξη, καμία δέσμευση για τη δημιουργία ενός νέου Φιλόδημου – Α. Τρίτση. Το προταθέν Ειδικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δήμων με χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους και την Ευρωπαική Τράπεζα Επενδύσεων για την δημιουργία δημοτικών υποδομών κσι άλλων έργων δεν βρίσκει ευήκοα ώτα.
• Ο υπό σύνταξη νέος Κώδικας αποπνέει μια φιλοσοφία διοικητικής κυρίως τακτοποίησης εκατοντάδων άρθρων και νόμων χωρίς να αφήνει στίγμα μεταρρυθμιστικό όπως η Αυτοδιοίκηση διεκδικεί. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να διεκδικεί προς όφελος των τοπικών κοινωνιών και να μη λειτουργεί ως κομπάρσος και παρακολούθημα της Κεντρικής εξουσίας. Από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης αλλά και αργότερα, εκδηλώθηκε κύμα δυσαρέσκειας και διαμαρτυρίας κατά των εκάστοτε κυβερνητικών επιλογών που έπλητταν το θεσμό. Οι οποίες οργανωμένες δυναμικές αντιδράσεις έπεφταν στο κενό και οι μόνοι χαμένοι ήταν οι πολίτες των τοπικών κοινωνιών.
• Είναι κατάλληλη στιγμή να διαμορφώσουμε ένα νέο διεκδικητικό πλαίσιο, ένα οδηγό καθημερινής δράσης και λειτουργίας των οργάνων της Αυτοδιοίκησης προκειμένου η παρουσία μας να είναι οργανωμένη, καθημερινή και πάνω από όλα αποτελεσματική.

Στην κατεύθυνση αυτή προκρίνονται οι εξής ενέργειες:

• Άμεσα το ΔΣ της ΚΕΔΕ να αποφασίσει τη συγκρότηση διαπαραταξιακής επιτροπής για την επικοινωνία και προβολή σοβαρών θεμάτων και διεκδικήσεων των Δήμων, με τη συμμετοχή του Προεδρείου και δύο εκπροσώπων της μειοψηφίας. Οι αποδέκτες των μηνυμάτων να κατανοήσουν πλήρως τη σοβαρότητα της κατάστασης και να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον στην κοινωνία ότι οι διεκδικήσεις αυτές αφορούν τη ζωή και την καθημερινότητα των ίδιων των πολιτών.
• Οργανωμένη και όχι ευκαιριακή επικοινωνία και συναντήσεις με κυβερνητικά στελέχη και Υπουργούς για την ανάδειξη των ουσιαστικών προβλημάτων, για μια ουσιαστική διαβούλευση και όχι την κατάθεση μιας απλής γνώμης που θα παίρνει τη μορφή απόφασης ΔΣ της ΚΕΔΕ. Στις συναντήσεις αυτές απαραίτητη και υποχρεωτική η παρουσία της αντιπολίτευσης του οργάνου.
• Κατάργηση της κοστοβόρας πολλές φορές, «περιφοράς» του τόπου συνεδρίασης του ΔΣ σε πόλεις της χώρας. Αντί αυτού προγραμματισμένες και περιοδικές συνεδριάσεις– συναντήσεις με τις διοικήσεις των ΠΕΔ και τη συμμετοχή των κατά τόπους δημάρχων και αιρετών.
• Τακτική ενημέρωση των κομμάτων της αντιπολίτευσης για την συνολική ατζέντα των θεμάτων αλλά και ιδιαίτερη για κάθε κρίσιμο νομοθέτημα που μας αφορά.
• Ακόμη μεγαλύτερη ενεργοποίηση των Επιτροπών της ΚΕΔΕ για την παραγωγή έργου και προτάσεων
• Συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα και τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας για την δημιουργία ενός «οπλοστασίου» γνώσεων και επιχειρημάτων απέναντι στους κάθε λογής αιφνιδιασμούς που μας έχει συνηθίσει το κεντρικό κράτος για θέματα που αφορούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Είναι εντελώς εσφαλμένος και αναποτελεσματικός ο τρόπος με τον οποίο συμμετέχουμε ως Δήμοι στη διαβούλευση οποιουδήποτε κρίσιμου νομοσχεδίου. Αντί να μας παραδίδεται το νομοθέτημα και εμείς να κάνουμε απλές παρατηρήσεις, θα πρέπει οργανωμένα και σε απόλυτη συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα να υποστηρίζουμε με στοχευμένες μελέτες και προτάσεις το έργο των επιτροπών και του ΔΣ της ΚΕΔΕ.
• Η Ελληνική δικαιοσύνη να αποτελεί το τελευταίο καταφύγιο για την υπεράσπιση των θέσεων και του δικαίου των διεκδικήσεων των Δήμων. Το νομικό επιτελείο της ΚΕΔΕ σε συνεργασία με έγκριτους νομικούς της χώρας να οργανώνουν και να προγραμματίζουν τις ανάλογες παρεμβάσεις στα ανώτατα δικαστήρια. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να γίνει άμεση προσφυγή στα ακυρωτικά δικαστήρια (ΣτΕ) για τους παρανόμως και καταχρηστικώς παρακρατηθέντες πόρους της Αυτοδιοίκησης (Ν3852).

Δεν θελουμε κινητοποιήσεις παλαιoού τύπου που θα δυσκολέψουν τη ζωή των πολιτών και δημοτών μας οπως κλεισίματα δήμων δρόμων κτλ. Πρέπει να κάνουμε ζωηρές παραστάσεις στα Υπουργεία και στη Βουλή και με μοντέρνο και αποφασιστικό τρόπο να πετύχουμε όλα αυτά που αξίζει η Τοπική Αυτοδιοίκηση και να επικοινωνήσουμε δυναμικά τα μηνύματα μας στην κοινωνία, με σύγχρονους τρόπους μαζικής και εντατικής επικοινωνίας.

Πρέπει να σπάσουμε το γόρδιο δεσμό της αναποτελεσματικότητας και των αδιεξόδων που δημιουργεί η υφιστάμενη κατάσταση. Οφείλουμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων. Να απαιτήσουμε θεσμική ισοτιμία, να υπερασπιστούμε τις αρμοδιότητές μας, να προστατεύσουμε τις πόλεις και τους πολίτες μας.

Με την δύναμη της ενότητάς μας, με τις υπεύθυνες θέσεις μας, τις προτάσεις μας και με διάθεση για ειλικρινή και ισότιμη συνεργασία με το κεντρικό κράτος και τις περιφερειακές διοικήσεις, μπορούμε να κάνουμε άλματα προς το μέλλον, με μεγάλους κερδισμένους τους πολίτες των τοπικών κοινωνιών.

Εάν αγνοηθούμε όμως και πάλι, είμαστε εδώ με υψηλό αίσθημα ευθύνης και ακόμα υψηλότερο φρόνημα να δράσουμε δυναμικά και καταλυτικά, ώστε αυτή τη φορά να εισακουστούμε και η αναγέννηση της αυτοδιοίκησης να γίνει πραγματικότητα.